Hoe ontwikkel je een kwalitatief goed examen?

Welke toetsvorm sluit het beste aan? Waar en wanneer vindt het examen plaats? Dit zijn allemaal aspecten die komen kijken bij het ontwikkelen van een examen. Het belangrijkste onderdeel hierbij is het verkrijgen van kwalitatief goede examenvragen. Een examenbureau of opleidingsinstituut streeft er altijd naar om examens van de hoogste kwaliteit te ontwikkelen. Of dit nu alleen of in groepsverband wordt gedaan, iedere onderwijsinstelling heeft zijn eigen werkwijze.

Over het algemeen spelen de volgende uitgangspunten een rol, wanneer je een keuze moet maken wie je op welk moment in het toetsconstructieproces inzet:

• Efficiënt en snel werken, tegen zo laag mogelijke kosten
• Voldoende, maar niet te veel controle checks
• Toetsing voor een beroep of beroepsgroep in aansluiting bij de beroepspraktijk
• Winnen van draagvlak stakeholders

We onderscheiden twee stadia bij toetsconstructie: toetsontwikkeling en vaststelling. Deze blog beperkt zich tot toetsontwikkeling. Lees in een andere blog meer over de vaststelling van een examen.

De ontwikkelaar

De meeste examenbureaus hebben een werkwijze waarbij de inhoudelijk expert, op basis van eigen werkervaring of specialistische kennis toetsinhoud aanlevert. De inhoudelijk expert kan natuurlijk het beste aangeven welke fouten in de praktijk het vaakst worden gemaakt. Als je vragen stelt over deze onderdelen, weet je zeker dat het examen over relevante vakinhoud gaat. Alleen bij lagere niveaus of algemene kennis schrijft een onderwijs-, toets- of taaldeskundige de vragen.

Beide opties zijn natuurlijk prima. De ervaring leert dat een onderwijs-, toets- of taaldeskundige nooit zo in de materie zit als iemand die daadwerkelijk het vak uitoefent of uitgeoefend heeft. Onderschat daarnaast niet het draagvlak dat wordt gecreëerd met inhoudelijk experts die als specialist bekend staan in het beroepenveld.

Het werken met een constructiegroep; de voordelen

Bij langdurige trajecten wordt vaak gebruik gemaakt van constructiegroepen. Dit is een samenstelling van een aantal inhoudsdeskundigen in samenwerking met een toetsdeskundige. Dit heeft als voordeel dat het de kwaliteit van het examen ten goede komt. Voordat de vragen in de vaststelling komen, zijn ze al een keer bekeken door meerdere personen. Je verwacht dat de meeste fouten er dan wel uit zijn. Daarnaast heeft een groep vaak meer kennis dan één persoon.

Een ander voordeel van een constructiegroep boven een individuele toetsontwikkelaar is het draagvlak onder betrokken partijen: vaak is het gemakkelijker toetsen en toetsuitslagen te accepteren als bekend is dat er een groep experts bij de ontwikkeling betrokken is geweest.

Voordat een constructiegroep kan worden samengesteld, moet er aan een aantal belangrijke voorwaarden worden voldaan:

• De kaders waarbinnen wordt gewerkt moeten al helder zijn en de groep moet discipline hebben in het discussiëren dan wel een sterke voorzitter hebben.
• Leden van constructiegroepen moeten in staat zijn om op korte termijn en regelmatig hele dagen of dagdelen bij elkaar te komen.  Anders gaat het doel – tijdig beschikken over goede toetsen, ten onder aan het middel, samen toetsen ontwikkelen.